Kardynał Rafael Merry del Val y Zulueta ( 10. 10 1865 w Londynie, + 26. 02. 1930 w Watykanie) – dyplomata watykański, sekretarz stanu, Sługa Boży. Był synem ambasadora Hiszpanii w Anglii. Studiował w szkole jezuickiej w Namur (Belgia), St Michael’s College w Brukseli, Ushaw College w Durham i Papieskiej Akademii Szlacheckiej w Rzymie (watykańskiej szkole dyplomacji).
Święcenia kapłańskie przyjął 30 grudnia 1888 r. w Rzymie.
Otrzymał honorowe tytuły tajnego szambelana papieskiego (1891 r. ) i prałata domowego (1897 r. ). W roku 1897 pełnił funkcję delegata apostolskiego w Kanadzie.
W 1896 roku był sekretarzem papieskiej komisji powołanej do zbadania ważności święceń udzielanych przez Kościół anglikański. W październiku 1899 został mianowany prezydentem Papieskiej Akademii Duchownej w Rzymie. Mianowany arcybiskupem tytularnym Nicei 19 kwietnia 1900, 6 maja 1900 w Rzymie przyjął sakre biskupią.
W 1901 reprezentował papieża podczas koronacji króla Anglii Edwarda VII.
Był sekretarzem konklawe zwołanego w 1903 r. po śmierci papieża Leona XIII. Nowy papież, Pius X mianował go prosekretarzem stanu w sierpniu 1903 r., podniósł go do godności kardynała (z tytułem prezbitera św. Praksedy) zaś awansował na sekretarza stanu w listopadzie tego roku. Merry del Val objął również funkcję Przewodniczącego Papieskiej Komisji Administracji Stanami Stolicy Apostolskiej, prefekta Kongregacji Loretto i prefekta Pałacu Apostolskiego.
W 1907 roku Franciszek Józef I odznaczył go Krzyżem Wielkim Orderu Świętego Szczepana.
Uczestniczył w konklawe 1914 i ponownie w 1922. W październiku 1914 został archiprezbiterem bazyliki watykańskiej i prefektem Kongregacji Świętego Oficjum (sekretariat stanu przejął Domenico Ferrata, a następnie Pietro Gasparri). Kilkakrotnie powierzano mu funkcje legata papieskiego na obchody rocznicowe ku czci św. Franciszka z Asyżu oraz na prowincjalny kongres katechetyczny w Umbrii.
W lutym 1953 r. rozpoczęto jego proces beatyfikacyjny.
